TİCARİ REKLAMLARDA HAKSIZ TİCARİ UYGULAMA

Ticari Reklamlarda Sınır Nerede Başlar? “₺0 Ödeyerek Deneyin” Örneğinde Haksız Ticari Uygulama İncelemesi

Tüketicilerin maruz kaldığı ticari reklamlar ve tanıtım uygulam

aları, sadece bir pazarlama stratejisi değil; aynı zamanda hukuki denetime tabi faaliyetlerdir. Bu bağlamda, Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği, tüketicinin ekonomik davranış biçimini yanıltıcı biçimde etkileyen her türlü faaliyete karşı önemli bir düzenleme olarak karşımıza çıkmaktadır. 15 Mayıs 2025 tarihli Reklam Kurulu kararı da bu alanın güncel ve çarpıcı bir örneğini oluşturmuştur.

Yasal Çerçeve: Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği

Bu yönetmelik; 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’a dayanılarak hazırlanmış olup, ticari reklamların;

• Doğru,

• Açık,

• Anlaşılır,

• Tüketiciyi yanıltmayan,

• Rekabeti bozmayan,

bir yapıda olmasını şart koşar. Özellikle Yönetmeliğin 7. ve 9. maddeleri, ticari reklamların içerik açısından hangi sınırlara tabi olduğunu net biçimde ortaya koyar.

Olay: Google Reklamcılık Ltd. Şti. ve YouTube Premium Tanıtımı

Reklam Kurulu, Google Reklamcılık ve Pazarlama Ltd. Şti.’nin YouTube Premium abonelik tekliflerini incelediği 357 sayılı toplantısında önemli tespitlerde bulunmuştur. Söz konusu ticari uygulamalarda;

• YouTube Premium hizmetinin “Bireysel” abonelik türü ekranda önceden seçili biçimde sunulmuş,

• “₺0 ödeyerek 1 ay boyunca deneyin” ibaresiyle tanıtılan ücretsiz deneme teklifinde ödeme aracı (kredi/banka kartı) bilgisi girişi zorunlu tutulmuş,

• Mobil uygulamada “2 ay ücretsiz deneme” teklifini reddetmek isteyen tüketicilere görünürlüğü sınırlı bir X işareti dışında herhangi bir eşit seçenek sunulmamıştır.

Kurul bu uygulamaların, tüketicinin karar verme iradesini yönlendirdiğini, aldatıcı ve yanıltıcı olduğunu, ortalama bir tüketicinin “ücretsiz deneme” ifadesi karşısında otomatik aboneliğe geçeceğini beklemeyeceği değerlendirmesinde bulunmuştur.

Mevzuata Aykırılık ve Hükmedilen Yaptırımlar

Kurul; yapılan uygulamaların, Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği’nin aşağıdaki hükümlerine açıkça aykırı olduğuna karar vermiştir:

• Madde 7/1-5: Reklamın gerçeği yansıtma yükümlülüğü, yanıltıcı unsurların yasaklanması,

• Madde 9/1, 9/5: Tüketicinin seçim yapma özgürlüğünü sınırlayan tasarımlar,

• Madde 28, 29 ve 30: Önceden onay alınması, seçeneklerin eşit şartlarla sunulması, karanlık desenlerin yasaklanması,

• Ek Liste – Aldatıcı Ticari Uygulamalar / Madde 22: Tüketicinin bir işlemi onaylamasını sağlamak amacıyla seçeneklerin önceden işaretlenmiş olarak sunulması.

Ayrıca, 6502 sayılı Kanun’un 61 ve 62. maddeleri gereğince, tüketiciye karşı gerçekleştirilen aldatıcı ve saldırgan ticari uygulamalar kapsamına alındı.

Bu kapsamda şirket hakkında:

• 863.580 TL idari para cezası,

• Reklamların durdurulması kararı

verilmiştir.

Değerlendirme: “Dark Pattern” Tasarımlar Artık Mercek Altında

Kararda dikkat çeken bir başka husus ise, kullanıcıyı yönlendiren arayüz tasarımlarının (dark patterns) açıkça eleştirilmesidir. Önceden işaretli seçenekler, görünürlüğü kısıtlı iptal butonları ya da kullanıcıyı işlem yapmaya zorlayan akışlar; artık yalnızca etik sorun teşkil etmemekte, doğrudan hukuka aykırılık olarak değerlendirilmekte.

Sonuç: Dijital Platformlar İçin Şeffaflık Artık Bir Yükümlülüktür

Dijital dünyada sunulan abonelik modellerinde, tüketici bilgilendirmesi yalnızca sözlü değil, tasarımsal bir meseleye de dönüşmüştür. “Deneme” gibi masum görünen ifadelerle kullanıcıdan ödeme aracı istenmesi veya seçim özgürlüğünü zayıflatan ekran tasarımları, artık hem Reklam Kurulu hem de Tüketici Mevzuatı kapsamında ciddi yaptırımlara tabi tutulmaktadır.

Ticari reklam yapan her işletmenin, sadece içerikte değil; kullanıcı deneyimi ve arayüz tasarımı düzeyinde de hukuka uygun hareket etmesi zorunludur.

Hukuki Dayanaklar:

• Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği

  • Madde 7, 9, 18, 28, 29, 30

  • Ek: Aldatıcı Ticari Uygulamalar Listesi, Md. 22

• 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun

  • Madde 61, 62, 63, 77

• Reklam Kurulu Kararı

  • Tarih: 15.05.2025

  • Toplantı No: 357

  • Dosya No: 2025/847

    
    

Hukuki ve ticari sorumluluklarınıza ilişkin dijital reklamlarınızı yayınlamadan önce Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği’ne uyumluluğunuzu gözden geçirmeniz; ileride telafisi zor idari yaptırımlarla karşılaşmamanız açısından büyük önem taşımaktadır.